Od termiki wód i sumy energii cieplnej zależy w dużej mierze ubóstwo lub obfitość podstawowej produkcji roślinnej, planktonu zwierzęcego, bentosu, a w dalszej kolejności zależnej od tych niższych ogniw biocenozy - ichtiofauny.
Wyróżniamy następujące strefy:
* Subarktyczne i subantarktyczne, ze średnimi temperaturami wód powierzchniowych 0-5 stopni Celcjusza oraz chłodne borealne (na półkuli południowej antyborealne) z temperaturą 5-10 stopni Celcjusza. W strefach tych mieszczą się w obrębie północnego Atlantyku: Morze Grenlandzkie, Norweskie, Berentsa i Bałtyckie, a w obrębie Pacyfiku - Morze Berlinga i Morze Ochockie.
Liczba gatunków jest dość ograniczona i waha się w różnych podobszarach od ok. 150 do 300. Są to ryby z reguły chłodnowodne. W strefie północnej rozsiedlone są najcenniejsze, masowo występujące ryby przemysłowe, naddenne, jak np. dorsz, plamiak, czarniak, mintaj, morszczuk, a z pelagicznych takie jak śledź, szprot, aloza. Z ryb dennych - cenne płastugi, jak np. halibuty, stronie, turboty. Po stronie południowej - subantarktycznej i antyborealnej - rozsiedlone są: błękitek południowy, morszczuki, nototenie i ryby białokrwiste, jeśli wymienić tylko bardziej masowo występujące.
* Borealne ciepłe i środziemnomorskie - to strefy o temperaturach powierzchni wody 10-15 stopni Celcjusza oraz 15-20 stopni Celcjusza. Na półkuli północnej w obrębie Atlantyku mieszczą się żyzne rejony szelfowe przylegające do wschodnich wybrzeży Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, Morze Celtyckie, Irlandzkie, Północne, Zatoka Biskajska, Morze Śródziemne, Czarne, Kaspijskie, zaś na Pacyfiku - Morze JApońskie, szelfy Oregonu i Kalifornii. Na półkuli południowej strefa ta obejmuje szelfy Argentyny, Afryki Południowej, Australii Południowej, Nowej Zelandii oraz szelfy Chile i częściowo Peru.
Liczba gatunków ryb w poszczególnych rejonach geograficznych jest bardzo różna, ale z reguły znacznie wyższa aniżeli w wodach chłodnych i waha się od ok. 400 do 800, a nawet tysiąca. W tej strefie występują zarówno liczne gatunki ryb borealnych, rozsiedlone w strefie chłodniejszej, jak też bardzo liczne gatunki ciepłowodne. Cenne dorszowate występują tu mniej masowo, dominuje śledź, sardynka, sardela, makrela. Są obecne w większych ilościach tuńczyki, ostroboki, ogromna liczba gatunków okoniokształtnych, a z dennych - flądry, sole i ciosanki.
* Subtropikalne i tropikalne - to strefy o średnich rocznych temperaturach wód powierzchniowych od ok. 20-25 stopni Celcjusza oraz 25-30 stopni Celcjusza - prawdziwy potężny zbiornik ciepłych wód, pokrywający się obszarowo tylko częściowo ze strefą międzytropikalną w sensie geograficznym. W kilku rejonach te ciepłe wody ustępują i cofają się pod naporem chłodnych prądów, jak np. Kanaryjskiego, Benguelskiego, Kalifornijskiego oraz Humboldta. Ale tam właśnie na styku wód ciepłych i zimnych - w strefie frontów, a więc wielkiego ruchu wód użyźniających środowisko, życie organiczne rozkwita najbujniej, występują masowo cenne ryby, wielkie plony zbiera też rybołówstowo.
W strefach tropikalnych, gdzie pod gorącymi promieniami słońca w wodach kipi życie, ilość jego form jst ogromna, ale cykle życiowe zwykle krótsze aniżeli w strefach chłodnych. Przemiana materii i jej obieg w naturze jest tu szybki, konkurencja ogromna, ilość możliwości i konieczności przystosowań nieporównanie wyższa. Wyraża się to również liczbą gatunków ryb. w poszczególnych, większych obszarach szelfowych jest ich ponad tysiąc, a np. w Oceanie Indyjskim i środkowo-zachodnim Pacyfiku w sumie znacznie ponad 2 tysiące.
Do ryb pelagicznych masowo występujących w wodach tropikalnych należą: sardynele, serdele, sardeliny, ostroboki, makrele, tuńczyki, półdziobce. Do ryb naddennych, a ważnych ze względu na ich walory użytkowe i względnie masowe połowy, zalicza się prażmowate, lucjanowate, kulbinowate, luszczowate i strzępielowate. Mniejsze znaczenie aniżeli w wodach chłodnych mają tu płastugi.
Ogromna natomiast jest liczba gatunków należących do ichtiofauny ciepłowodnej, specyficznej na przykład dla raf koralowych oraz lagun i zatok z zaroślami tropikalnymi typu mangrowcowego. Także liczniej reprezentowane aniżeli w wodach chłodnych płaszczki i rekiny.
Warunki środowiska bałtyckiego jako morza słonawego
Warunki środowiska bałtyckiego jako morza słonawego bardzo ograniczają możliwość połowów o dużym asortymencie gatunków. Niemniej skład ten jest o tyle urozmaicony, ze obejmuje ryby morskie, słodkowodne oraz wędrowne, podczas gdy w Morzu Północnym masowo poławiane są prawie wyłącznie gatunki morskie.
Do morskich ryb poławianych na Bałtyku należą:
- śledź
- szprot
- dorsz
- kilka gatunków płastug
- makrela
- belona
- węgorzyca
Z wędrownych spotyka się tutaj łososie , węgorze oraz mniej ważne pod względem gospodarczym, które można określić jako półwędrowne, słonawowodne, np. alozę, sieję bałtycką. stynkę. Ponadto poważną przymieszkę w rybołówstwie bałtyckim tworzą ryby słodkowodne, zasiedlające najbardziej wysłodzone rejony Bałtyku jak Basen Botnicki oraz tak bardzo charakterystyczne dla naszego morza przybrzeżne wody zatok i zalewów. Do gatunków tych należą: okoń, sandacz, szczupak, płoć, wzdręga, certa, lin, karaś, miętus, sum, ukleja i inne. Wprowadzają one dosyć znaczne urozmaicenie w ubogich pod względem ilościowym asortyment ryb użytkowych, lecz pod względem ilościowym nie tworzą znaczniejszej pozycji, same bowiem połowy dorsza, śledzi i płastugi, a więc gatunków morskich, w ogólnych połowach całego Bałtyku, wynoszących około 400 tys, ton rocznego odłowu, tworzą jakieś 80%. w naszym zaś rybołowstwie bałtyckim (około 70 tys. ton rocznie) dwie trzecie, a w pewnych latach nawet więcej stanowią połowy dorsza. Tym sposobem na Bałtyku dominują połowy gatunków morskich.
Do głównych typów łowisk znajdujących się w zasięgu naszej eksploatacji należy zaliczyć głębie: Bronholmską, Gdańską, Gotlandzką, gdzie w związku z bardziej słoną wodą ryby morskie - dorsze i flądry - skupiają się na tarło; natomiast stoki, okalające Głębię Bronholmską i Gdańską, oraz Rynna Słupska (40-80 m) są żerowiskiem śledzia i dorsza. Płycizny (0-40 m), będące żerowiskiem fląder, w pewnych miejscach stanowią tarliska śledzi (np. Pomorska). Wreszcie prześwietlone górne wody tworzą łowiska ryb pelagicznych(*): łososi, śledzi, makreli, a także tarliska szprota. Zalewy: Szczeciński i Wiślany mają łowiska ryb słodkowodnych oraz wędrownych, w minimalnym stopniu morskich (śledzie w pewnych okresach występują w Zalewie Wiślanym).
(*) Ze względu na wymagania ekologiczne możemy bałtyckie ryby morskie podzielić na dwie grupy: pelagiczne i denne. Do pierwszej grupy należą śledź, szprot i belona, do drugiej płastugi i dorsz. Dorsza zaliczyć raczej należy do ryb przydennych, bo traktuje dno jako bazę pokarmową. Cykl życiowy obu grup ryb można podzielić na kilka okresów, z którymi związane są wędrówki. W przypadku ryb morskich w rachubę wchodzą wędrówki tarłowe i wędrówki żerowiskowe.
Kilku gatunkom ryb bałtyckich warto przyjrzeć się bliżej
* Dorsz bałtycki - jest rybą morską zimnowodną o rozsiedleniu borealnym, do rozwoju wymaga wody słonej. Jego rozród w Bałtyku ogranicza się do wód głębszych. Pelagiczne, unoszące się w tonii wodnej jajeczka mogą rozwijać się w wodzie o zasoleniu powyżej 11 promili; w bardziej rozcieńczonej wodzie opadają na dno i gniją. Stąd skupianie się dorszy w okresie rozrodu na głębiach: Bronholmdzkich, Gdańskiej, Gotlandzkiej i na Rynnie Słupskiej. Nasz południowy Bałtyk jest szczególnie korzystnnym rejonem do połowów tej ryby. Okres rozrodczy, przypadający na miesiące wiosenne do początków lata, jest okresem nnajlepszych połowów dorsza; ich szczyt przypada na miesiące luty-kwiecień. Trwają wtedy tzw. "żniwa dorszowe". Ryby poławia się włóknami dennymi. Mięso dorsza w tym czasie ma najlepszy smak, a wątroba zawiera najwięcej tłuszczu.
* Śledź bałtycki - jest drobniejszy niż oceaniczny i w zasadzie nie przekracza dwudziestu kilku centymetrów długości. Odmiana z rejonów północnych jest jeszcze mniejsza i nie ma nawet 20 cm. U naszych brzegów mamy kilkanaście odmian, które sprowadzić można do dwu zasadniczych, odbywających tarło wróznych sezonach, ponieważ do rozrodu wymagają różnych warunków termicznych. Tarło rasy wiosennej, chłodnowodnej odbywa się w temp. 6-8 stopni Celcjusza, rasy jesiennej - w temp. 13-14 stopni Celcjusza. Ikra denna przylepia się do przedmiotów podwodnych. Obie rasy różnią się także szybkością wzrostu i rozmiarami. Wiosenna, której gonady dojrzewają przez zimę, przechodzi wczesny rozwój w ciepłej porze roku, Ma szybki wzrost i nie osiąga takich rozmiarów jak śledzie rasy jesiennej. Obie rasy, przemieszane w czasie wędrówek odżywczych, separują się na okres tarła w ławice rozrodcze, złożone z osobników jednej rasy i zbliżonych wiekiem. Wzrost i dojrzałość płciową śledź bałtycki osiąga przeciętnie po 3 latach. Poławiany bywa sieciami stawnymi (mancami) na wodach płytkich, włokami - na głębszych i w większych skupieniach.
* Łosoś - tworzy kilka odmian różniących się szybkością wzrostu i rozmiarami. Duże łososie, 80-100 cm długie, pochodzą z żyznych rzek południowych. Odmiana małego łososia, tzw. mielinica, zjawiająca się u nas wiosną, jest północną formą zdrobniałą, która swój wczesny rozwój przechodzi w zimnych jałowych rzekach Szwecji.
Zarówno łosoś, jak i blisko z nim spokrewniona troć, odróżniająca się od łososia grubszą i krótszą końcową częścią ciała i drobniejszymi nieco rozmiarami, są rybami andronomicznymi, to znaczy wędrującymi pod prąd na tarliska znajdujące się w górnym biegu rzek. Łososie odbywają tarło w dopływach Wisły, przy ujściach Skawy i Soły, a trocie w Dunajcu i Rabie. Znane są również odmiany troci rozradzające się w małych rzekach Pomorza. Do Wisły ciągnie więcej troci, łososie zaś w znikomych ilościach.
* Szprot - jest rybą pelagiczną, ale w przeciwieństwie do śledzia, który ma ikrę denną, ikra szprotaa jest ikrą pelagiczną. Szprot jest również rybą ławicową, z tym, że zimą jego ławice wykazują silniejszą koncentrację. W okresie tarła ławice są mniej zwarte i mniejsze, czego przyczyną jest pewna cecha biologiczna szprota. Szprot nie trze się jednorazowo, jak wiele ryb, lecz co kilka dni, a w przerwach kilkudniowych odpoczywa i żeruje. Potem następuje druga część tarła i znowu przerwa do 10 dni, a następnie znowu tarło. U pojedynczego osobnika powtarza się tarło do 10 razy w roku, przez co może ono trwać łącznie trzy miesiące w roku.
Szprot żeruje w tonii wodnej i odżywia się planktonem, dlatego jego tarło może odbywać się w każdej odległości od brzegu, w tonii wodnej. Ikra jest pelagiczna, rozproszona w tonii wodnej, zwłaszcza w warstwie górnej. Po kilku dniach wykluwają się larwy z dużym woreczkiem żółtkowym, stanowiącym zapas substancji odżywczej, a następnie przechodzą na czynne odżywianie się - planktonem.
* Płastugi - ryby morskie, o osobliwym kształcie ciała, asymetryczne, leżące stale na dnie na jednym z boków ciała, o oczach przesuniętych na jedną stroną asymetrycznie skręconej głowy - reprezentowane są na Bałtyku przez kilka gatunków. Do najbardziej typowych i częstych należą dwa gatunki z rodziny fląder: gładzica występująca przeważnie w zachodnich rejonach oraz stronia znosząca mniej słone środowisko i przeważająca we wschodnich i północnych rejonach Bałtyku.
Te dwa gatunki, bardzo do siebie podobne, tym się różnią, że gładzica ma skórę gładką, a stronia szorstką, pokrytą z lekka skostniałymi łuskami. Rozradzają się na Bałtyku, ale gładzica w młodocianym stadium wymaga większego zasolenia i dlategonie rozmnaża się na wschód od basenu Bronholmskiego, poławiane są tam jedynie osobniki dorosłe. Stornia natomiast występuje aż po wody fińskie, jej jaja i larwy unoszą się swobodnie i rozwijają w wodzie o zasoleniu 6 promilii.
Trzecim gatunkiem z rodziny fląder, rzadziej wsytępującym w Bałtyku, jest zimnica., nieco mniej od stroni wytrzymała na słabe zasolenie, co wiąże ją z głębszą, bardziej słoną i chłodniejszą wodą. Jej połowy obecnie są nikłe. Od poprzednich gatunków zimnica wyróżnia się linią boczną wygiętą łukowato nad płetwą piersiową.
